Afrika’da “cauri” diye isimlendirilen küçük deniz salyangozunun kabukları, taklit edilmelerinin imkansızlığı sebebiyle uzun yıllar ödeme aracı olarak kullanıldı. Dünyanın birçok bölgesinde olduğu üzere, Afrika kıtasında da iktisatta takas prosedürünün yetersiz kalması nedeniyle deniz kabukları, asırlarca ödeme aracı olarak tercih edildi.
Afrika’da 13. yüzyılda kullanılmaya başlandığı varsayım edilen deniz kabukları, 19. yüzyılın sonuna kadar bu fonksiyonunu sürdürdü. Sağlam, taklit edilmesi imkansız, basitçe taşınabilir olması sebebiyle asırlarca Afrika’da alışverişlerde kullanılan deniz kabukları, kıtada hala güç ve saygınlığın sembolü.
Ödeme aracı olarak kullanılmadan evvel de süs eşyası, takı ve kıymetli taş olarak tercih edilen deniz kabuklarının parlaklıkları, desenleri, uzunlukları, yaşları ve kaliteleri üzere özellikler göz önünde bulundurularak ticari pahaları belirleniyordu. Dünyanın en yaygın rezerv para ünitesi Amerikan doları üzere deniz kabukları da Afrika’da kabileler, topluluklar ve kraliyetler ortası ticareti mümkün kılıyordu.
Bugün Afrika ülkelerinden Gana’da ulusal para ünitesine kendi lisanlarında deniz kabuğu manasına gelen “cedi” ismi verilirken Gana cedisi üzere birtakım Afrika ülkesi banknotlarının üzerinde de fotoğrafları yer alıyor.
BİR KÖLE, 100 BİN DENİZ KABUĞUNA SATILIYORDU
Kamerunlu antikacı Aboubakar Njiemoun, AA muhabirine, Afrika topluluklarının birçoklarında takas sonrası devirde deniz kabuklarının para olarak kullanıldığını söyledi.
Toplumlar ortasındaki münasebetlerin ve ticaretin gelişmesiyle takas prosedürünün Afrikalı topluluklar ortasında ticarette yetersiz kaldığını belirten Njiemoun, “caurinin” çıkışını şöyle anlattı:
“Takas formülü ile yalnızca malınızı takas edebiliyordunuz yani palm yağına sahipsiniz ve tuza muhtaçlığını varsa tuza sahip olan kişi palm yağına muhtaçlık duyana kadar beklemek zorundaydınız. Bu da ticaretin önündeki en büyük engeldi. Böylelikle Afrikalılar, birinci para olarak cauri ismini verdikleri deniz kabuklarını kullanmaya başladı.”
Nijemoun, gruplandırılan deniz kabuklarının 40 adedinin ipe, 2 bin adedinin halata geçirilerek, 20 bininin ise torbaya konularak Afrika ticaretinde ödeme maksatlı kullanıldığını söz ederek, “18. yüzyılda bir köle yaklaşık 100 bin deniz kabuğuna satılıyordu.” dedi.
Deniz kabuklarının Afrika’nın her bölgesinde ve her toplumunda farklı lisanlarla isimlendirildiğini anlatan Njiemoun, Avrupalı misyonerlerin gelmesiyle Afrika toplumlarının teker teker bakır para kullanmaya başladıklarını söyledi.
DENİZ KABUKLARININ AFRİKA SEMBOLİZMİNDE YERİ
Nijemoun, deniz kabuklarının para olarak bedelini kaybettiğini lakin Afrika toplumlarında mistik kıymetinin hala koruma edildiğini vurgulayarak, “Afrika’da şayet toprak almak istiyorsanız ödeyeceğiniz aktüel paranın üzerine deniz kabuğu koyarak atalarınızın yaptığınız ticarete onay verdiğini göstermek gelenektir” dedi.
Deniz kabuklarının birebir vakitte birçok ritüel ve klasik ayinlerde kullanıldığını belirten Njiemoun, Afrika’da birçok etnik kümenin ritüelinde inanışa nazaran “öldükten sonra mevt ırmağını geçip ölüler dünyasına girebilmek” için 20 deniz kabuğunun ödenmesi gerektiğini söyledi.