AB, 2022 yılında teknoloji şirketleri ve dijital platformlara yönelik dünyanın en kapsamlı kurallarını içeren Dijital Hizmetler Maddesi’ni (DSA) kabul etti. Yeni gereksinimler karşısında 20 yıllık kurallarının yetersiz kaldığını anlayan AB, dijital ortamda güvenlik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve ortak pazarın işleyişini düzeltme üzere maksatlarla argümanlı bir adım atmış oldu.
Aşamalı biçimde yürürlüğe giren yeni maddeyle Avrupa’da faaliyet gösteren büyük çevrim içi toplumsal platformlar, alışveriş siteleri, içerik paylaşım siteleri, uygulama mağazaları, konaklama platformları ve arama motorları için katı yükümlülükler belirlendi.
Bu çerçevede X, Google, Apple, Facebook ve Microsoft’un da ortalarında olduğu büyük dijital platformlar daha sıkı kontrole girdi.
Düzenleme, birinci olarak Ağustos 2023’te büyük ölçekliler, şubat ayından itibaren de tüm platformlar için uygulanmaya başlandı.
İÇERİK DENETİMİ
Ana amacı çevrim içi ortamda yasa dışı ve ziyanlı faaliyetler ile dezenformasyonun yayılmasını önlemek olan yeni kurallar, kullanıcı güvenliğini artırmayı, temel hakları muhafazayı ve adil dijital ortam sağlamayı amaçlıyor.
Yasanın getirdiği yeni yükümlülükler uyarınca platformlar, kullanıcıların yasa dışı içerikleri basitçe bildirebilmeleri için yeni yollar sunmak zorunda kaldı.
Platformlardaki içerikler konusunda da tedbirler yürürlüğe girdi. Şirketler, problemli olduğu bildirilen içerikleri “hızlı ve tarafsız” halde kıymetlendirmek ve kaldırmakla yükümlü hale geldi.
Teknoloji şirketlerinin kurallara ahenk istikametinde attıkları adımların değerlendirileceği raporlama yükümlülükleri de getirildi. Platformlar, yasa dışı ve ziyanlı içeriklerle nasıl çaba ettiklerine dair nizamlı şeffaflık raporları yayımlamakla mükellef oldu.
MAHREMİYET HAKKI
Yasanın esas ögeleri ortasında kullanıcıların mahremiyet haklarını korumak geliyor.
Bu kapsamda dijital platformların kullanıcılarına karşı daha şeffaf olmaları zarurî kılındı. Platformlara kullanıcıların ferdî bilgilerini toplama ve kullanmaları için sadece açık isteklerini alma şartı getirildi.
Ayrıca, platformların kullanıcılara yapacağı bildirimleri daha anlaşılır lisanla sunmaları koşul koşuldu.
Birçok dijital hizmet sağlayıcısını kapsayan AB kuralları, bilhassa aylık 45 milyondan fazla faal kullanıcıya sahip platformlara ise “daha katı kurallar” getirdi.
“Büyük” olarak tanımlanan ve sınıflandırılan platformların problemli içerikle ilgili sorumlulukları, öteki küçük mecralara göre artırıldı. Bu platformlara bildirilen problemli eserleri, hizmetleri ve içeriği süratle kaldırma zaruriliği getirildi.
DEZENFORMASYAN HEDEFTE
Yeni kurallar, dezenformasyonu önlemeyi de ana maksat olarak belirledi. Dezenformasyona ortak bir tarif getiren maddede “yanlış yahut aldatıcı bilgilerin kasıtlı yayıldığı içerik” olarak tanımlanan dezenformasyonun önlenmesi için platformların önleyici faaliyetlere odaklanması istendi.
Ayrıca, dezenformasyonla ilgili içeriklerin kaldırılma nedenlerini kullanıcılarına açıklama mecburiliği getirildi.
Seçim devirlerinde ağırlaşan dezenformasyona karşı da ek tedbirler alındı. Burada aldatıcı bilgileri, imaj ve ses üzere ögeleri değiştiren “deepfake” içerikleri etiketleyen ve bunların yanlışlı olduğunu vurgulayan ihtarlar konulması kaide koşuldu.
ÇOCUKLARI KORUMA
Yasayla reşit olmayanların internet ortamında daha yeterli korunması da amaçlandı.
Çocukları ziyanlı içeriklerden korumak için gerekli tedbirlerin alınması zarurî kılınarak reşit olmayanların profillerine dayalı amaçlı reklamların gösterilmesi yasaklandı.
Çocuklara yönelik içeriklerin nasıl denetlendiği ve ziyanlı içeriklerin nasıl kaldırıldığı konusunda şeffaflık şartı getirildi.
CEZAİ YAPTIRIMLAR
Yasa, dijital platformlara getirdiği savlı kurallar kadar bunlara uyulmaması halinde kesilecek para cezalarıyla da dikkati çekiyor.
Hükümlerin ihlali halinde ihlalin büyüklüğüne, mühletine ve yoğunluğuna bağlı formda ilgili platformun yıllık cirosunun yüzde 6’sına kadar para cezası uygulanabiliyor.
Bu da dünyanın en büyük şirketleri haline gelmiş olan dijital platformların kural ihlali durumunda milyarlarca dolar para cezasına çarptırılması manasını taşıyor.
Platformların AB’ye faaliyetleri ve kurallara ahenk konusundaki adımları raporlama ve bildirim sürecinde yanlış, eksik yahut aldatıcı bilgi sağlamaları durumunda da ayrıyeten para cezası kesilebiliyor.
Sürekli kural ihlaline de ayrıyeten cezai süreç gerçekleştiriliyor. Bir platformun, ikazlara karşın kural ihlalini sürdürmesi durumunda ise “periyodik para cezası” yaptırımı uygulanıyor.
İhlallerin tekrarı durumunda bu dijital platformların AB’deki faaliyetine son verilebilmesi de seçenekler ortasında bulunuyor.
AB-X KRİZİ
Yeni kurallar, AB ile X platformunu tekraren karşı karşıya getirdi.
AB, Elon Musk’ın 2022’de toplumsal medya platformu Twitter’ı satın almasının akabinde “Avrupa’da bizim kurallarımız geçerli” iletisi vermişti.
Dönemin AB Komitesinin İç Pazardan Sorumlu Üyesi Thierry Breton, bu alımın akabinde “Avrupa’da kuş, bizim kurallarımıza nazaran uçacak.” ikazında bulundu.
Geçen yıl ise AB Kurulu, X toplumsal medya platformunda şiddet bulunduran yasa dışı içerik ve dezenformasyonun yayıldığını, bu tıp içeriklerin ikazlara karşın kaldırılmadığı gerekçesiyle Musk’a 24 saat mühlet verdi. Bunun akabinde X platformu, AB’nin taleplerine karşılık vermek zorunda kaldı.
Ayrıca, AB, İsrail’de 7 Ekim 2023 sonrasında başlayan olaylarla birlikte yayılan dezenformasyon, yasa dışı ve ziyanlı içerikler nedeniyle X hakkında soruşturma başlattı.
Komisyonun maddeyi ihlalle ilgili resmi süreci, X şirketinin sunduğu dokümanlar ve “Hamas’ın İsrail’e saldırılarının” akabinde yayılan dezenformasyon, yasa dışı ve ziyanlı içeriklerle ilgili resmi bilgi talebine verdiği cevapların akabinde yürütülen ön soruşturmaya dayanarak başlattığı bildirildi.
Temmuzda ise AB Kurulu, X’e yönelik soruşturmada “karanlık modeller, reklam şeffaflığı ve araştırmacılar için bilgi erişimi” ile ilgili alanlarda şirkete maddeyi ihlal ettiği istikametindeki ön bulgularını gönderdi.
Yapılan incelemede X platformunun “mavi onay” işaretinin kullanıcıları aldatıcı formda tasarlandığı ve çalıştırıldığı, bunun kullanıcıları aldatmak için makus niyetli aktörler tarafından kullanıldığı istikametinde ispatların bulunduğu, X’in reklam konusunda gerekli şeffaflığı temin etmediği ve AB yasalarında belirtilen şartlar doğrultusunda araştırmacıların kamuya açık datalara erişimini sağlamadığı belirtildi.