T24 Dış Haberler
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), 2022 yılından bu yana ikinci sefer maymun çiçeği olarak da bilinen mpox virüsü nedeniyle global halk sıhhati acil durumu ilan etti. Virüs, Afrika kıtasında süratle yayılırken öbür kıtalarda da sıçrama tehdidi oluşturuyor.
DSÖ, bu sene şimdiden 14 bin olay görüldüğüne ve 524 vefat yaşandığına dikkati çekerek, bir viral hastalık için verebildiği en yüksek düzeyde uyarıyı verdi. Bu sene görülen olay sayısı, 2023 yılı boyunca görülen olayların sayısını aştı.
DSÖ’den bir gün öne de Afrika Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri(CDC), mpox’u bir kamu sıhhati acil durumu ilan etmişti.
Peki mpox nedir, nasıl bulaşır, tedavisi nedir? İşte DSÖ’yü alarma geçiren acil durumla ilgili bilinmesi gerekenler…
Nedir bu mpox?
Mpox, hem insanları hem de hayvanları etkileyen bir viral enfeksiyon.
Mpox, “Orthopoxvirus genus” olarak sınıflandırılan virüslerin ortasında yer alıyor. Münasebetiyle maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığı ile birebir kümede bulunuyor ancak onun kadar tehlikeli değil.
Virüs, içi iltihap dolu, sivilce yahut kabarcık üzere de görünebilen döküntülere sebep oluyor. Bu döküntüler vakitler kabuk bağlayıp güzelleşebiliyor.
Adı nereden geliyor?
Virüse maymun çiçeği isminin verilmesinin nedeni hastalığın birinci olarak 1958 yılında maymunlarda görülmüş olması. Bu maymunlar, Danimarka’da araştırmalar için kullanılan maymunlardı. Hastalık birinci sefer 1970 yılında, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki 9 aylık bir çocukta görüldü.
2022 yılında DSÖ, hastalıkla bağdaşlaştırılan tartışmaları azaltmak ve bulaşın maymunlarla sınırılı olmadığını göstermek için virüsün isminin ‘mpox’ olarak değiştirilmesini önerdi.
mpox virüsü nasıl bulaşıyor?
mpox virüsü insanlara enfekte olmuş hayvan yahut beşerlerle yakın temastan bulaşabiliyor.
Hayvandan beşere bulaş genel olarak ısırık, tırmalama yahut enfekte hayvanın kanı, beden sıvıları yahut yarasına temasla bulaşıyor.
İnsandan beşere bulaş ise şu yollarla olabiliyor:
-Enfekte insanın derisindeki lezyonlarla, beden sıvılarıyla yahut teneffüs damlacıklarıyla direkt temas.
– Uzun müddetli yüz yüze temas.
– Enfekte gereçlerle temas etmiş, virüsün bulaştığı nevresim grubu yahut kıyafet üzere eşyalarla temas. Fakat bunun çok az görülen bir bulaş hali olduğu biliniyor.
mpox semptomları nelerdir?
Semptomların ortasında yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve hızda, ellerde, ayaklarda ve öteki beden bölgelerinde görülebilen döküntüler bulunuyor.
Bu döküntüler vakitle püstüle dönüşüyor ve güzelleşmeden evvel kabuk bağlıyor.
Büyük sarı yahut beyaz bir sivilceye benzeyen püstüller, içi irinle dolu kabarcıklara deniyor.
Vücut virüsle uğraş ederken lenf bezleri de şişebiliyor.
Nadir hadiselerde enfeksiyon ölümcül olabiliyor.
Ne kadar sürüyor?
Enfeksiyon genel olarak 2 ila 4 hasta ortası devam ediyor. Hastanın virüse maruz kaldıktan sonra semptom göstermeye başlaması 21 günü bulabiliyor. Fakat enfekte kişi, hastalığı semptom göstermeden 1 ila 4 gün evvelden bulaştırmaya başlayabiliyor.
mpox tanısı, döküntülerden alınan örnekler üzerinde yapılan testlerle konuluyor.
mpox neden halk sıhhati acil durumu olarak ilan edildi?
DSÖ, mpox’u en yüksek düzeyde bir halk sıhhati acil durumu olarak ilan etti. Bunun sebebi, Kenya ve Ruanda’nın da dahil olduğu birçok ülkede yeni bir varyantın görülmesi.
DSÖ Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus Birleşmiş Milletler acil durum komitesiyle yaptığı toplantı sonrasında, virüsün Afrika ve öteki kıtalarda yayılması konusunda kaygılı olduğunu belirtti.
Al Jazeera’ya konuşan Johns Hopkins Tıp Fakültesi Bulaşıcı Hastalıklar Kısmı’ndan Amita Gupta “Kaynakları devreye sokma konusunda önemli bir çalışma var ve DSÖ’nün acil durum ilanı kısmen buna dayanıyor” diye konuştu.
DSÖ, mpox’u geçmişte Haziran 2022’de de global sıhhat acil durumu olarak ilan etmişti. Bu devirde, virüsün cinsel yolla bulaştığı ortaya çıkmış ve 70’ten fazla ülkede gözlemlenmişti. Olaylardaki düşüşle birlikte DSÖ, aciliyet durumunu Mayıs 2023’te kaldırdı.
mpox nerelere yayıldı?
Geçtiğimiz hafta CDC’nin yaptığı açıklamaya nazaran, virüs Afrika’da en az 13 ülkede tespit edildi. Geçtiğimiz yılla kıyaslandığında olaylarda yüzde 160, ölümlerde de yüzde 19 artış olduğu bildirildi.
Şimdiye dek görülen olayların yüzde 96’dan fazlası Kongo’da tespit edildi. Bunun sebebi olarak, ülkede virüsün daha hafif belirtiler gösteren bir çeşidinin görülmüş olması. Belirtilerin hafiflemesi, insanların enfekte olduklarının şuurunda olmayıp bulaşı hızlandırmaları ile sonuçlanıyor.
Gupta’ya nazaran “Demokratik Kongo Cumhuriyet’ine giriş ve çıkışlar ağır olmadığı için virüsün yayılma suratı şimdilik düşük. Lakin Afrika’nın geneline yayılırsa global bir salgın riski doğar.”
DSÖ Acil Sıhhat Ofisi Afrika bölgesel temciliğince yapılan açıklamaya nazaran, 2022’deki salgın birinci küme mpox virüsü kaynaklıydı. Bugün ise daha ölümcül olabilen birinci küme kaynaklı. Öte yandan, Afrika dışında birinci küme hadiselere şimdi rastlanmış değil.
mpox’un aşısı var mı?
Hafif olaylar vakit içinde tabiatıyla iyileşebilse de mpox’un onaylanmış bir tedavisi yahut aşısı bulunmuyor.
Çiçek hastalığının tedavisinde kullanılan antiviral ilaç tecovirimat, mpox tedavisi için test ediliyor. ABD Besin ve İlaç Yönetimi, çiçek aşısı JYNNEOS’un da 18 yaşından büyük ağır mpox hastaları için kullanılmasını onayladı.
CDC, mpox hastası bir bireye maruz kalanların aşı olup kendilerini izole etmelerini öneriyor.